هاتا یوگا چیست و هدف آن

هاتا یوگا شاخه فیزیکی یوگا است و هدف آن انعطاف‌پذیری، به تعادل رساندن مراکز انرژیایی، چاکراها، هارمونی بین جسم-ذهن-روح و توجه آگاهانه به جسم، افکار و حواس می‌باشد.

در ادامه این مقاله از صمدی یوگا با عنوان هاتا یوگا چیست و هدف آن با ما همراه باشید تا با این شاخه فیزیکی یوگا بیشتر آشنا شوید.

هاتا یوگا چیست؟

هاتا یوگا یکی از شاخه‌ها و سبک‌های یوگا می‌باشد. کلمه هاتا (hatha) از کلمات سانسکریت ها (ha) به معنای خورشید و تا (tha) به معنای ماه گرفته شده است. هاتا اتحاد و هماهنگی نیروی مثبت خورشید و منفی ماه است.

در هاتا یوگا، یوگی با انجام آساناها (وضعیت‌های یوگا) و پرانایاما (تمرینات تنفسی) سعی در هماهنگی این نیروی مثبت و منفی دارد و انرژی این دو را متعادل می‌سازد.

همانطور که در هاتا یوگا پرادیپیکا آمده است: 

«هاتا یوگا مانند نردبانی است برای کسی که مشتاق رسیدن به مراحل بالاتر در راجا یوگا است. هاتا یوگا بدون راجا یوگا و راجا یوگا بدون هاتا یوگا قابل انجام نیستند. پس باید آنها را با هم تمرین کرد تا به نتیجه رسید.» 

سواتماراما به وضوح بیان می‌کند که آساناها و پرانایاما برای رسیدن به هدف راجا یوگا مورد نیاز هستند. شاید بتوانیم وضعیت‌ها و حرکت‌‌های پیشرفته و سخت یوگا را انجام دهیم و تمرین‌های سخت پرانایاما را نیز انجام دهیم اما هرگز به درستی درک نکرده باشیم که هاتا یوگا و آساناها چیست و برای چه منظوری روی بدن خود کار می‌کنیم.

هدف هاتا یوگا

نگرش و انگیزه تعیین می‌کند که آیا چیزی باید یوگا نامیده شود یا خیر. یوگا صرفا یک فعالیت فیزیکی نیست. بلکه این نگرش، انگیزه و روحیه‌ای که در آن فعالیتی را انجام می‌دهیم یوگا را شکل می‌دهد. 

توجه و آگاهی

 برای پاتانجلی، هر کاری که به منظور پالایش ذهن و برای فراتر رفتن از افکار انجام شود، یوگا است. اگر در هاتا یوگا هر وضعیت فیزیکی یوگا (آسانا) و تمرین‌های تنفسی (پرانایاما) را با آگاهی و توجه لحظه به لحظه انجام دهیم و برای کشف و لمس بخش‌های ظریف‌تر خود و فراتر از این «من» و این «بدن فیزیکی» گام برداشتیم، در این صورت می‌توانیم بگوییم که بله این یوگا است. 

هنگامی که هاتا یوگا را با این نوع کاوشگری انجام دهیم، طبیعتا ما را به سوی لایه‌های ظریف‌تر وجودمان سوق می‌دهد و باعث می‌شود به جسم و ذهن و افکار و حواس و نیز بالطبع به درون خودمان آگاه‌تر باشیم. کلاس هاتا یوگا باید از آگاهی درونی و درون‌نگری پشتیبانی کند. 

همین روند منجر به فضای غیررقابتی می‌شود که در آن کسی که در کلاس و دوره هاتا یوگا شرکت می‌کند به این ایده می‌رسد که در فضای یوگا هیچ رقابتی نیست، هیچ نمایشی نیست که در آن برای رسیدن به یک الگوی ذهنی، به بدن خود فشار بیاوریم و آسیب برسانیم. در کلاس هاتا یوگا که با فضای یوگا عجین شده باشد هر وضعیتِ (آسانا) یوگا تبدیل به مدیتیشنِ پویا می‌شود که در آن فرد برای کشف بدن فیزیکی خود و فراتر از آن تلاش می‌کند.

تعادل مراکز انرژیایی بدن

 احتمالا در منابع مختلفی مطالب بسیار گسترده‌ای در مورد به تعادل رساندن مراکز انرژیایی بدن یا به اصطلاح چاکراها شنیده باشید و از تأثیر چاکراها در حس و حال و در زندگی و حتی درمان بیماری‌ها شنیده باشید؛ شاید جالب باشد اگر بدانید که اصلی‌ترین، ساده‌ترین و طبیعی‌ترین راه برای به تعادل رساندن مراکز انرژیایی انجام وضعیت‌های یوگا (آسانا) و تمرین‌های تنفسی (پرانایاما) زیر نظر مربی و استاد حاذق یوگا می‌باشد. 

مهم است که بدانیم هر راه غیرطبیعی که تلاشی باشد برای دستکاری بیرونی روی مراکز انرژیایی بدن، ممکن است صدمات و بهم‌ریختگی‌های جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.

عدم قضاوت و مقایسه

چنانچه در هاتا یوگا و در انجام وضعیت‌ها و حرکات، خودمان را با خطکش ذهنی‌مان ارزیابی کنیم که مثلا در فلان وضعیت پاهایمان چقدر بالا رفت، در این وضعیت چقدر انعطاف داریم و مواردی از این قبیل، در زمان‌هایی که برای ما محدودیت‌های فیزیکی پیش می‌آید، صدمات فیزیکی یا پیری را تجربه می‌کنیم و  انعطاف‌پذیری ما کم می‌شود، ممکن است در تلۀ ذهنی بیافتیم که دیگر مثل قبل نمی‌توانیم یوگا کنیم و فکر کنیم که شکست خورده‌ایم. 

این تلۀ ذهنی از اینجا نشأت می‌گیرد که ما یوگا را درک نکرده‌ایم و این تصور را داریم که یوگا صرفا یک سری حرکات و وضعیت‌های آکروبات و نمایشی هستند. باید بدانیم که در این زندگی که همچون سفری است، جسم ما وسیله نقلیه‌ای است برای بردن ما به این سفر. اما ما وسیله نقلیه نیستیم.

هارمونی بدن فیزیکی با سطوح دیگر

برای رسیدن به تعادل و سلامتی و آرامشی که هدف یوگا هست، باید بدن فیزیکی ما – آنامایا کوشا – با سطوح دیگر وجود ما و با بدن‌های دیگر در هارمونی کامل باشد. از این رو صرفا ورز دادن بدن و انعطاف‌پذیری و کشش‌ها نمی‌تواند هدف محض هاتا یوگا باشد، بلکه هدف هاتا یوگا رساندن بدن فیزیکی، ذهنی، روانی، انرژیایی و دیگر لایه‌های ظریف‌تر وجودمان به تعادل و هارمونی است.

به طور خلاصه در پاسخ به سوال هاتا یوگا چیست و هدف آن چه می‌باشد می‌توان گفت که در این سبک از یوگا که شاخه فیزیکی یوگا می‌باشد با انجام آساناها (وضعیت‌ها) و پرانایاما (تمرینات تنفسی) و شات کارماها (پاکسازی‌ها) در کنار سایر مراحل یوگای هشتگانه، می‌توان به سلامتی جسم و ذهن و آرامش روحی که هدف اصلی یوگا می‌باشد دست یافت.