مدیتیشن چیست و چه فوایدی دارد
مدیتیشن یا مراقبه به طور کلی فنون تسلط بر ذهن است. فواید مراقبه تربیت و کنترل ذهن توسط تکنیک‌های درون‌نگرانه برای رسیدن به شادی، آگاهی و آرامشی عمیق و دائمی است.
در فارسی مدیتیشن را «ژرف‌نگری»، «درون‌پویی»، «خودپژوهی» یا «مراقبه» هم گفته‌اند. مراقبه از کلمه عربی مراقبة گرفته شده است. این کلمه در فارسی به صورت مراقبت نیز نوشته و خوانده می‌شود که معنی دیگری دارد. مراقبه در مکاتب مختلف با روش‌های متفاوت انجام می‌گیرد اما در واقع هدف آنها یکی می‌باشد. شاید با نام‌های مختلف آن را صدا بزنند ولی فردی که تحقیق جامع داشته و عملا آن را تجربه کرده باشد مراقبه را می‌شناسد.
با ادامه این مقاله از صمدی یوگا با عنوان مدیتیشن چیست و چه فوایدی دارد با ما همراه باشید
مدیتیشن چیست؟
مدیتیشن عبارت است از برترین نیروی روانی و داروی آرامش‌بخش اعصاب. در هنگام انجام مدیتیشن نیروی الهی آزادانه به جریان افتاده و بر روی ذهن، اعصاب، اندام‌های حسی و جسم تأثیر مثبت می‌گذارد، مدیتیشن دریچه را بر روی درک مستقیم دانش و معرفت و قلمرو سعادت ابدی باز خواهد نمود. بدین ترتیب ذهن آسوده و آرام خواهد شد.
از روش‌های معروف مراقبه، (تی،ام)، ذاذن (توجه در حالت نشسته، به معنای مراقبه در حالت نشسته به صورت چهار زانو است. به هنگام ذاذن اندیشه‌های زیادی به فکر انسان می‌آیند منظور از تمرین ذاذن اینست تا فرد بگذارد این اندیشه‌ها بیایند و بروند بدون این که فرد اهمیت چندانی برای آنها قائل شود یا در موردشان قضاوتی بکند. با بازگشت مکرر و آرام به موضوع مراقبه (تنفس و شمارش آن) اندیشه‌ها خود به خود نفوذ کمتری بر فرد خواهند یافت) و مراقبه ویپ‌آسانا است.
هشیار بودن در مراقبه آن است که فرد آگاه باشد، اما مدیتیشن تمرکز نیست.
هشیاری آگاه بودن از همه چیزهایی است که در حال روی دادن‌اند.
شما به گونه عادی نمی‌توانید از همه چیزهایی که در حال رخ دادن هستند هشیار باشید زیرا بدین‌گونه نامتمرکز خواهید شد. بخش نفی شده، بخش ناخودآگاهتان تنها زمانی می‌تواند پویا و آفریننده باشد که شما به زندگی طراوت و سرخوشی بیفزایید. منظور از سرخوش بودن این است که توانایی شادکامی جستن لحظه به لحظه از همۀ چیزهای رخ دهنده بر خود را داشته باشید.
در شادکامی خودِ کنش است که ارزشمند است. چنانچه بتوانید هر کنشی را در خودش ارزشمند سازید، آنگاه سرخوش شده و می‌توانید آن را جشن بگیرید. سرخوشی در لحظه است، در خودِ کنش نه در دلواپسی رسیدن به دستاوردهای آن، چیزی نیست که بخواهید به آن دست یابید.
وقتی ارتباط با کل هستی دور از گزینش باشد و به هر چیزی اجازه پیش آمدن دهید این شادکامی مراقبه است. آگاهی یافتن از ناخودآگاه یعنی آگاهی از این که ذهن شما آگاه نیست و ذهن آگاه تنها بخشی از ذهن است.
«من» هر دو بخش هستم و بخش بزرگتر نامشروط و بی قید و بند است. مراقبه و مدیتیشن کوششی است برای غلطیدن به ناخودآگاه. با حسابگری نمی‌توان پرش انجام داد زیرا هر محاسبه‌ای آگاهانه است و ذهن آگاه به شما اجازه پرش نمی‌دهد. مسیر ناخودآگاه تاریک و ناشناخته است و به دیده فرد نابخردانه می‌نماید. بنابراین اگر برای ورود به مراقبه اندیشه کنید راه به جایی نخواهید برد چرا که بخشی اندیشنده به شما اجازه چنین کاری را نخواهد داد .
شما نمی‌توانید بدون اندیشیدن خیز بردارید و بپرید، بنابراین به دستاویز نیاز دارید. دستاویز تنها برای آموزش دادن به ذهن نیاز است وگرنه به کار نمی‌آید. پس از پرش خواهید گفت به دستاویز نیاز نبود دستاویز چیزی ساختگی است. کلکی است برای آن که ذهن خردگرای شما آرام شود تا بتوان آن را به ناشناخته‌ها هل داد.
روش نیرومند نه تنها ذهن بلکه تن و احساس شما - همه هستی‌تان را دربرمی‌گیرد. هیچ شیوه‌ای نمی‌تواند خاستگاه مراقبه باشد. هر شیوه‌ای یک دستاویز است. همۀ چیزی که مورد نیاز است این است که به کمک هر دستاویزی از ذهن خود به بیرون هل داده شوید.
ذهن را چون یک ابزار بکار برید نه چون غایت همۀ چیزها. همین که فرصتی دست داد از آن بیرون آیید. آنگاه دم را غنیمت شمرده و از آن از خود هستی شادکامی بجویید. رها کردن شرطی‌شدگی‌ها از راه مراقبۀ پویا امکان‌پذیر است. چنین رهایی‌ای بی‌علت دست خواهد داد.
وقتی شما از گذشته خود بگسلید آنگاه در همان دم انفجاری رخ می‌دهد و درست همان دم به مرکز می‌روید و در هستی خود متمرکز می‌شوید. آنگاه همۀ چیزهایی را که همواره از آنتان بوده‌اند و همۀ چیزهایی را که هم‌اینک در انتظارتان هستند خواهید شناخت. هدف زندگی آگاه شدن است. شما از چیزی آگاهی دارید. در مراقبه هیچ موضوعی یافت نمی‌شود و تنها خود آگاهی برجا می‌ماند.
در مدیتیشن در گام اول شما می‌بایست هم از موضوع نگرش‌تان آگاه باشید و هم در کنار این موضوع از کسی که می‌نگرد. در گام دوم مراقبه هم شناسنده و هم موضوع شناسایی را رها کرده و تنها آگاه باشید این هدف ناب مدیتیشن است.
هدف از مدیتیشن چیست؟
هدف واقعی مدیتیشن فراتر رفتن از محدودیت‌های ذهن محدود و رهایی از امواج فکری آن (vrittis) است که در مقاله دیانا در یوگا نیز به آن اشاره شده است.
مدیتیشن می‌تواند به آرامش افراد در استرس، به حفظ سلامتی و به بهبودی بیماران کمک کند. کسانی که مدیتیشن را به صورت مرتب انجام می‌دهند، هم کمتر دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند و هم شادمانی و رضایت بیشتری از زندگی دارند. مدیتیشن آرامش عمیقی ایجاد می‌کند که در آن احساس توازن و تعادل فکری خواهید کرد.
دستاورد این تعادل فکری افزایش بصیرت، ارتقای افکار و خونسردی در برخورد با مشکلات است. آرامش و خودشناسی بیشتر و پذیرش بهتر دیگران روابط اجتماعی را نیز دگرگون می‌کند. مدیتیشن با ایجاد شرایط رهایی از استرس می‌تواند به کاهش علائم بسیاری از بیماری‌ها کمک کند.
برای بهره‌مندی از آثار و فواید مدیتیشن، می‌توانید در دوره راجا یوگا شرکت کنید. با شرکت در این دوره و گرفتن تکنیک مدیتیشن، می‌توانید در مدیتیشن‌های گروهی مجموعه صمدی یوگا حضور داشته باشید.
برای آشنایی بیشتر با مدیتیشن و شاخه راجا یوگا یا یوگای شاهانه، می‌توانید مقاله راجا یوگا چیست را مطالعه کنید.
مدیتیشن چه فوایدی دارد؟
برخی از فواید مدیتیشن را در زیر برای شما لیست کردیم:
بر اساس یافته‌های بالینی مدیتیشن منظم می‌تواند در درمان حمله اضطراب، اختلال اضطرابی فراگیر، زخم‌های گوارشی، التهاب روده بزرگف پسوریازیس و برخی اختلالات افسردگی مانند دیس تایمی موثر باشد.
مدیتیشن می‌تواند به عنوان مکمل درمان در فشار خون بالا، پیشگیری از سکته قلبی، سخت شدن دیواره عروق، التهاب مفاصل، دردهای عضلانی، سرطان، بی‌خوابی، میگرن و سکته مغزی به کار رود.
مدیتیشن می‌تواند درمان مکملی برای آلرژی‌های خفیف تا متوسط و آسم باشد چون کاهش استرس در این بیماری‌ها نقش پیشگیری کننده دارد.
مدیتیشن موجب کاهش علائم و بهبود عملکرد در بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون، ام اس و صرع می‌شود.
احتیاط‌ها در مدیتیشن
مدیتیشن برای بیشتر افراد بی‌خطر است اما به نظر می‌رسد دوره‌های عزلت نشینی طولانی در برخی از انواع مدیتیشن برای افراد مبتلا به اختلالات روانی، اختلال افسردگی اساسی و اختلالات شدید شخصیتی نامناسب است.
نتایج مدیتیشن
مطالعات علمی که از سال ۱۹۶۰ تا به حال صورت گرفته اند نشان می‌دهند که مدیتیشن متابولیسم و سوخت و ساز بدن، سیستم غدد درون ریز، سیستم عصبی مرکزی و سیستم اعصاب خودکار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تعداد تنفس، ضربان قلب و فشار خون کاهش یافته و امواج مغزی آلفا افزایش می‌یابد. اینها موجب کاهش اضطراب و درد می‌شوند. نیاز به مصرف مسکن‌ها نیز کم می‌شود.
نکاتی در مورد مدیتیشن
شاه کلید مدیتیشن نظم و ممارست در انجام مراقبه می‌باشد.
نظم در محل و زمان تمرین اهمیت بسزایی دارد. وقتی که شرایط زمان و مکان منظم باشد، به راحتی وارد فضای مدیتیشن می‌شوید. به عبارت دیگر همیشه سعی کنید مدیتیشن را در یک ساعت بخصوص از روز و در یک مکان مشخص انجام دهید.
بهترین زمان از نظر موثر بودن صبح زود و غروب می‌باشد، یعنی زمانی که اتمسفر آکنده از نیروی روحی ویژه‌ای است. چنانچه زمان‌هایی که ذکر شد برای شما مقدور نبود، ساعتی را انتخاب نمایید که مصادف با فعالیت‌های روزانه نباشد و حتى المقدور اتاقى جداگانه برای مدیتیشن داشته باشید. با تکرار مدیتیشن امواج نیرومندی در آن محل به وجود می‌آید. همچنین فضای آرامش و خلوص می‌بایست احساس شود.
در هنگام نشستن سعی کنید که رو به جهت جنوب و یا شرق قرار بگیرید تا از فواید نیروهای مغناطیسی بهره‌مند گردید. به حالت آزاد و ثابت بنشینید. در مدیتیشن باید ستون فقرات و گردن کاملاً عمود بوده و هیچ گونه فشاری بر آنها وارد نشود.
به دم و بازدم دیافراگمی توجه داشته باشید. با منظم کردن عمل تنفس، جریان پرانا و انرژی حیاتی منظم می‌شود.
برای ساکن شدن ذهن به خود فشار نیاورید زیرا با این عمل امواج مغزی افزایش یافته و مدیتیشن به تاخیر خواهد افتاد.
سه اصل بسیار مهم هنگام مدیتیشن چیست؟
در هنگام مدیتیشن از هر گونه تمرکز ذهنی بپرهیزید و آرامش داشته باشید.
هر آنچه در درونتان اتفاق میافتد را بدون هیچ دخالتی فقط نگاه کنید.
هیچ گونه قضاوتی دربارۀ آن چه در درون شما اتفاق میافتد، نداشته باشید.
هرگز عجله نکنید و در هر صورت نتیجه مدیتیشن را به خدا بسپارید. هیچ تلاشی در زندگی به هدر نمی‌رود به ویژه قدم‌هایی که برای رسیدن به حقیقت برداشته می‌شود. مدیتیشن در واقع حالتی است که در آن علاقه‌مندی به نتیجه از میان رفته است.
در مدیتیشن شما متوجه می‌شوید که نه شاد هستید و نه غمگین بلکه یک مشاهده‌کننده هستید که شادی ها و غم‌ها را می‌بینید. در این صورت ذهن شما به آهستگی شروع به ساکت شدن می‌کند و شما وقتی خود را در حال مشاهده آرام شدن ذهن‌تان ببینید در واقع خود واقعی خود را دیده‌اید. رسیدن به چنین حالتی هدف اصلی تمام مدیتیشن‌هاست.
سفر درون، سفر بسیار جالب و زیبایی است که از هر مرحله آن لذت خواهید برد. وقتی در این سفر مثلا گل سرخی را مشاهده می‌کنید خود گل سرخ را فراموش کنید و فقط به خود که مشغول تماشای گل سرخ هستید توجه داشته باشید، تا حدی که به آن لحظه زیبا برسید که وجود شما از گل جدا نیست و شما و گل در واقع یکی هستید.
عشق ورزیدن، گوش فرا دادن به موسیقی، تماشای غروب خورشید همه همه پدیده هایی هستند که می‌توانید با آنها تجربه یکی شدن را داشته باشید.
فضای مناسب مدیتیشن چگونه است؟
موقع مدیتیشن گوشی تلفن را قطع کنید و سعی کنید در زمان و مکانی این کار را انجام دهید که مزاحمتی برایتان ایجاد نشود. شما از ۲۴ ساعت شبانه روز ۲۳ ساعت را وقت کارها، آرزوها و افکار خود می‌کنید و تنها یک ساعت را برای پرداختن به خود اختصاص دهید در نهایت متوجه خواهید شد که همین یک ساعت زمان واقعی زندگی شما بوده است. هر چند وقتی شخصی در مدیتیشن پیشرفت کند دیگر زمان و مکان برای او اهمیتی ندارد.
در ابتدا سعی کنید با رفتن به طبیعت و در کوهستان یا کنار رودخانه یعنی جایی که سرشار از زندگی است به مدیتیشن بپردازید. درختان در مدیتیشن دائمی قرار دارند، منتهی از این نکته آگاهی ندارند. مکان‌های بکر و دست نخورده بسیار مناسبند اما اگر امکان دسترسی به این جاها را ندارید در اتاق یا گوشه‌ای از خانه خود بمانید تنها لازم است حتی الامکان مکان ثابتی را انتخاب کنید چون هر عملی در انسان نوعی خاص از امواج را تولید می‌کند. وقتی در یک محل به طور ثابت مدیتیشن کنید آن عمل امواج شما را جذب کرده و روزهای بعد امواج جذب شده شما منعکس خواهد شد و بدین ترتیب در عمیق‌تر شدن مراقبه به شما کمک می‌کند.
در انتهای این مقاله با عنوان مدیتیشن چیست و چه فوایدی دارد باید گفت که هرچند تکنیک‌های مدیتیشن به شما توصیه می‌کند اعمال خاصی را انجام دهید اما تمام این راه‌ها برای آن است که شما را به بی‌عملی برساند، چراکه حتی در سکوت نشستن نیز نوعی انجام کار است و حتی تلاش برای انجام ندادن کار نیز خود نوعی فعالیت است. لازم است از مرحلۀ سعی کردن فراتر روید. لحظه‌ای باید فرا رسد که دیگر شما هیچ کاری دربارۀ مدیتیشن انجام نمی‌دهید و تنها کاملا هوشیار هستید.