یاما و نیاما
اگر جزو آن دسته افرادی هستید که دوست دارید برای داشتن زندگی ایده‌آل، سالم و بانشاط خود گام بردارید، یوگا بدون شک می‌تواند به شما در این مسیر کمک کند. قرن‌ها پیش، حکیم بزرگ پاتانجلی نقشه راه رسیدن به این مسیر رضایت‌بخش را ترسیم کرد.
در نگاه اول، یوگا سوتراهای پاتانجلی که کلمات قصاری به زبان سانسکریت است ممکن است درک و فهمش سخت به نظر برسد. اما این راهنمای باستانی در طول چندین دهه توسط اساتید بسیاری ترجمه و تفسیر شده است که حاوی توصیه‌های ضروری برای زندگی روزمره می‌باشد.
دستورالعمل‌هایی که پاتانجلی ارائه کرده است امکان داشتن بهزیستی عاطفی و ذهنی و زندگی رضایت‌بخش‌تر و معنادارتری را به همراه شادی و سرور همیشگی برای ما فراهم می‌کند.
با ادامه این مقاله از صمدی یوگا با عنوان یاما و نیاما با ما همراه باشید تا با این ده اصل یوگا بیشتر آشنا شوید.
آشتانگا یوگا یا یوگای هشت گانه
یوگا سوتراهای پاتانجلی که گمان می‌رود بین قرن دوم پیش از میلاد تا قرن پنجم پس از میلاد نوشته شده است، یک مسیر هشت گانه‌ای را برای پاکسازی جسم و ذهن ترسیم می‌کند. (به این مسیر هشتگانه یوگای کلاسیک یا آشتانگا یوگا نیز می‌گویند).
یاما (به مفهوم قوانین و انضباط اجتماعی، اخلاقی) و نیاما (به مفهوم آیین، قانون و انضباط فردی) دو اصل اول این مسیر یوگای هشتگانه هستند. این اصول اخلاقی نحوه ارتباط ما با دیگران و نحوه مراقبت از خود را برای ما میسر می‌کند. سایر اصول هشتگانه عبارتند از: وضعیت‌های یوگا (آسانا)، تنظیم و کنترل نفس (پرانایاما)، عقب‌نشینی حواس (پراتی‌هارا)، تمرکز (دارانا)، مراقبه (دیانا)، و رسیدن به وحدت (سامادی).
برای آشنایی بیشتر با یوگای هشتگانه میتوانید مقاله یوگا چیست را مطالعه کنید
یوگا چیزی فراتر از آساناها است. یوگا درواقع راه و روشی برای داشتن زندگی سالم و بانشاط و متعالی است.
یاما و نیاما چیست؟
پنج اصل یاما برای این است که از خشونت، دروغ، دزدی، اتلاف انرژی و احساس مالکیت اجتناب کنیم. پنج اصل نیاما هم برای این است که نظافت و رضایت را در زندگی داشته باشیم، خود را از طریق گرمای (تاپاس) پالایش کنیم، به طور مداوم عادات خود را مطالعه و رعایت کنیم و سرسپرده چیزی برتر از خود باشیم.
باید توجه داشت که وقتی در تاپاس درمورد پاکسازی از طریق گرما صحبت می‌شود منظور پاکسازی سموم بدن از طریق عرق کردن در یک کلاس یوگا نیست، بلکه تحمل گرما و آتش ناراحتی ذهنی است، زمانی که یک الگوی عادات همیشگی ذهنی در برابر الگوی جدید قرار می‌گیرد، ذهن ما مقاومت کرده و شروع به آشفتگی می‌کند. همانطور که در کتاب یوگای خرد و فرزانگی آمده است: «یوگی، منیت و ریشه امیال ذهنی را همچون آتشی که چوب را می سوزاند از بین می‌برد. همه چیز را در مقابل آن متعالی قربانی می‌کند و خود را بدون قید و شرط تسلیم کامل وجود متعال می‌کند.»
شاید در برخورد اولیه با مفاهیم یوگا با خود بگوییم که: «خب، من خشن نیستم و همیشه حقیقت را می‌گویم.» اما باید توجه داشته باشیم که خشونت، عدم صداقت، و دزدی جلوه‌های ظریف‌تری هم دارند. خشونت فقط یک سلاح به دست گرفتن و شلیک کردن نیست. خشونت می‌تواند در روش‌های خشنی که با خودمان رفتار می‌کنیم، مثلا برای طور خاصی شدن، ژست خاصی را گرفتن یا دویدن برای عقب نماندن یا رقابت با همکلاسی‌ها، بروز کند. تمرین عدم مالکیت و وابستگی (aparigraha) در یاما را می‌توان در رها کردن کینه‌های قدیمی تجربه کرد.
تمرین یاما و نیاما می‌تواند زندگی شما را متحول کند
یوگا چیزی فراتر از وضعیت‌های کششی است. اصول اصلی یاما و نیاما در گسترش درک شما از یوگا و خودتان کمک می‌کند.
یاما و نیاما فهرست کارهای اجباری نیستند بلکه شیوه‌‌هایی هستند که آرامش و سعادت درونی و بیرونی را ارتقا می‌دهند و فرصتی فراهم می‌کنند تا زندگی خود را متحول کنید.
مسیر تمرین با درک و پالایش ابعاد مختلف شخصیت شما آغاز می‌شود، و به تدریج آشکار می‌شود، نه به یکباره. در یوگا کل هدفی که دنبال می‌شود خودسازی است که می توان آن را آزادی نیز نامید.
یاما
یاما یعنی داشتن کنترل بر اعمالی که انرژی حیاتی انسان را به بطالت هزینه می‌کنند. رعایت اصول یاما کمک می‌کند که انسان خودکاوی نموده، اعمالش را تصحیح نماید تا انرژی های مسدود شده، آزاد گردیده و فرد با آرامش زندگی کند. یاما به معنای خویشتن‌داری، به معنای تسلط بر نفس یا پرهیز است و از پنج رکن تشکیل شده است:
آهیمسا (بی آزاری)
ساتیا (صداقت)
آستیا (عدم دزدی)
آپری‌گراها (عدم وابستگی)
براهماچاریا (کنترل نیروی حیاتی)
آهیمسا: عدم خشونت و آزار
آهیمسا یکی از اصول مهم ذکر شده در پاتانجالی یوگا می‌باشد و در آنجا بیشتر از آنکه یک نام باشد بیشتر اشاره به یک روشِ زندگی است در واقع زندگی بر مدار صلح و درونی خالی از هرگونه نفرت و آزار نرساندن نه تنها به انسان بلکه هر جاندار دیگری.
آهیمسا فرصتی است برای کنار گذاشتن خصومت و در عوض ایجاد فضایی در آگاهی خود برای صلح است. در آن فضا، تمام خشم، جدایی و پرخاشگری خود به خود رخت برمی‌بندند. و شما قادر خواهید بود دیگران را همانطور که هستند بپذیرید.
برای اینکه اهیمسا را در زندگی خود بگنجانید، به تمام نگرش‌هایی که ممکن است شما را از احساس آرامش باز دارد نگاه کنید. توجه کنید که چند بار در روز تصویر خصمانه‌ای از چیزی یا کسی مثل همسایه، یک همکار، حتی دولت دارید. این افکار خود نوعی خشونت هستند. کافی است از منفی بودن افکار خود آگاه باشید و کمی از آن عقب‌نشینی کنید. فقط متوجه منفی بودن می‌تواند به شما کمک کند که افکار را تغذیه نکنید و شما را به سمت آرامش سوق دهد.
ساتیا: صداقت و راستگویی
بسیاری از تفاسیر سوتراها این وعده را می‌دهند که وقتی کاملاً در صداقت و راستگویی قرار گرفتید، هر چیزی که می‌گویید محقق خواهد شد.
اما مراقب باشید که دیدگاه خود را با حقیقت اشتباه نگیرید. شما باید صداقت و فروتنی داشته باشید تا متوجه شوید که حقیقت ممکن است فراتر از دیدگاه فکری شما باشد. در هر لحظه، باید از خود بپرسید: آیا من حقیقت را می‌گویم؟ یا فقط نظر و دیدگاهی که از ذهنیتم نشات گرفته را بازگو می‌کنم؟
ساتیا از شما می‌خواهد که به گفته‌ها و ناگفته‌هایتان توجه کنید. لازم نیست هر چیزی که در ذهنتان است را بگویید، به خصوص اگر موجب آزار خود و دیگران باشد. غیبت نکنید، حتی اگر اطلاعاتی که می‌دهید درست باشد. در عوض، فقط از والاترین‌ها صحبت کنید. از کلمات خود برای ارتقای شنونده استفاده کنید. هنگامی که این کار را انجام می‌دهید، خود را نیز در این فرآیند ارتقا می‌دهید.
بسیاری از رهجویان معنوی متوجه می‌شوند که گذراندن زمان در سکوت به آنها کمک می‌کند تا به تمایز بین عقاید خود و واقعیت موجود توجه کنند. کم کردن وراجی‌های ذهنی می‌تواند به شما کمک کند در ساتیا قرار بگیرید.
آستیا: عدم دزدی
یوگا سوتراها می‌گویند دزدی نکنید و همه چیزهای خوب به سراغ شما خواهد آمد. از آنجایی که آستیا معمولاً به معنای خودداری از گرفتن هر چیزی که آزادانه ارائه نمی‌شود ترجمه می‌شود، اولین چیزهایی که بیشتر مردم به آن فکر می‌کنند پول، لباس، غذا و سایر چیزهای ملموس است. اما آستیا چیزهای بیشتری از آنچه در سطح مادی وجود دارد را شامل می‌شود.
چیزهای زیادی وجود دارد که ممکن است بدزدید!. اگر به جلسه‌ای یا قرار ملاقاتی دیر رسیدید یعنی وقت کسی را دزدیده‌اید. ممکن است انرژی کسی را بدزدید. ممکن است شادی کسی را بدزدید. اگر ایده‌های دیگران را به عنوان ایده‌های خود معرفی کنید، یعنی آنها را دزدیده‌اید.
اگر می‌خواهید آستیا را در زندگی خود بکار ببندید، آنچه را که واقعاً نیاز دارید در نظر بگیرید و اجازه ندهید خواسته‌های نفسانی‌تان شما را متقاعد به انجام کارهای بیشتر کند که اسراف و هدررفت را در پی داشته باشد. در خریدها و در تمام تعاملات روزانه به این مورد توجه کنید. به وقت و انرژی دیگران احترام بگذارید، در جایی که اعتبار و ارزش ادن لازم است ارزش قائل شوید، و ببینید که آیا میتوانید بیش از آنچه می‌گیرید بدهید و ببخشید، و با این کار به ایجاد مهربانی بیشتر در جهان کمک کنید.
آپری گراها: عدم وابستگی
«پری گراها » به معنای وابستگی، احتکار کردن و آزمند بودن است. «آپری گراها» یعنی وارستگی، احتکار نکردن، عدم احساس مالکیّت و عدم وابستگی. به بیان ساده‌تر رهایی از قید وابستگی مانند وابستگی به اشیای مادی یا نام، آوازه و شهرت، شغل، عقاید و روابط با دیگران. همه این وابستگی‌ها انسان را از اصل و منشأ خویش بازمی‌دارند.
رعایت آپری‌گراها به معنای «عدم احتکار» یا «عدم وابستگی» در فرهنگی که بسیار مصرف‌کننده باشد و طمع و حرص زیاد باشد می‌تواند دشوار باشد چراکه این اصل رهایی از حرص و طمع و خواستن بیشتر و بیشتر می‌باشد.
آپری‌گراها تصمیمی است برای عدم احتکار یا انباشتن کالاها از طریق طمع. قبل از اینکه چیزی به خانه بیاورید، از خود بپرسید: آیا برای نقشی که در زندگی ایفا می‌کنم به این چیز نیاز دارم؟ به عنوان پدر و مادر؟ به عنوان یک سالک معنوی؟ یا فقط از ترس و طمع خودم چیزهایی را جمع می‌کنم؟» اگر این سؤالات را در نظر نگیرید، دارایی‌های شما می‌توانند شما را اسیر خود کنند.
وقتی چیزهای زیادی به دست می‌آورید، باید از آن مراقبت و دفاع کنید. شما شروع به وابسته شدن به آن می کنید و با آن همذات‌پنداری می‌کنید. خیلی راحت است که فکر کنید اینها دارایی‌ها و اموال شما هستند، اما حقیقت این است که خر چیزی می‌آید و می‌رود و گذراست.
اگر خانه‌های ما پر از آشغال‌های قدیمی است که دیگر برای ما کاربرد ندارند، دیگر جایی برای ورود انرژی جدید وجود نخواهد داشت. این در مورد ایده‌ها و نگرش‌های غیر مادی نیز صادق است. اگر به باورهای قدیمی در مورد خود یا روابط خود بچسبید، یا به شغلی که دیگر به کار شما نمی‌آید چسبیده‌اید، هیچ فرصتی برای حرکت در مسیری متفاوت وجود نخواهد داشت.
اگر می‌خواهید آپری‌گراها را در زندگی خود به کار بگبرید، فراوانی را در زندگی‌تان ببینید و سپاسگزار باشید. اگر سپاسگزار باشید و با آنچه در لحظه دارید احساس رضایت کنید، به چیزهای بیشتری نیاز نخواهید داشت. رها کنید و از رهایی لذت ببرید.
برهماچاریا: اعتدال انرژی
«براهما» اشاره به پروردگار است و «چاریا» یعنی حرکت. حرکت به سوی پروردگار . به معنای دیگر یعنی عفّت ، معنویّت ، تجرّد ، خویشتن داری.
برهماچاریا معمولا به صورت تجرد تقسیر می‌شود. اما برای اینکه یوگی خوبی باشید نیازی نیست راهب یا زاهد شوید. بسیاری از افراد تفسیر گسترده‌تری از این اصل یاما را پذیرفته‌اند. این اصل در مورد جلوگیری از اتلاف انرژی از طریق استفاده نادرست از حواس است. وقتی برهماچاریا را تمرین می‌کنید، اجازه نمی‌دهید حواس بر رفتار شما سلطه داشته باشد. شما تحت تاثیر حواس پنجگانه نیستید.»
هر چیزی که باعث آشفتگی در ذهن شود و احساسات را تحریک کند، ممکن است به عنوان نقض برهماچاریا تلقی شود: تحریک بیش از حد غذاها، موسیقی بلند، فیلم‌های خشونت‌آمیز، و بله، رفتار جنسی نامناسب. هر چیزی که ذهن و بدن را مختل می‌کند، زندگی معنوی را مختل می‌کند.
همه چیز مربوط به یک انرژی است. برهماچاریا از شما می‌خواهد که این اصل را در نظر بگیرید که انرژی حیاتی خود را صرف چه چیزهایی می‌کنید. به انرژی مانند پول در بانک نگاه کنید: اگر 100 دلار دارید، نمی‌خواهید آن را فوراً خرج کنید تا چیزی برای شما باقی نماند. انرژی حیاتی خود را به خوبی مدیریت کنید.
این اصل یاما را در تمام زندگی خود به کار بگیرید. مهم نیست که چه اتفاقی در حال رخ دادن است از خود بپرسید: آیا می‌توانم تنش خود را رها کنم و در این لحظه آرامش داشته باشم؟
نگذارید انرژی حیاتی شما با استرس و لحظات پرتنش هدر برود. در تمام لحظات آرامش را به سوی خود دعوت کنید.
نیاما
نیاما به مفهوم آیین، قانون و انضباط فردی است. درواقع می‌توان گفت که فرد پس ازطی مرحله یاما توانسته است با محیط پیرامون خود به یک تعادل نسبی برسد و حال در مرحله نیاما وقت آن است که بیشتر به خود بپردازد. در واقع اصول یاما نوعی خودکاوی است و منجر به تصحیح کیفیّت پندار ، گفتار و کردار انسان و آزاد شدن انرژی‌های راکد می‌گردد و در مرحله «نیاما» رابطه خود را با خویش بررسی می‌کند.
نیاما واجبات و قوانین پالایش خویشتن است و پنج رکن دارد:
سوچا (پاکی)
سانتوشا (قناعت)
تاپاس (ریاضت)
سوادهیایا (خودشناسی)
ایشواراپرانیدهانا (تسلیم به خداوند)
سوچا: پاکی
خلوص و پاكیزگي درسه بعد جسمی، ذهنی و روحی اتفاق می‌افتد.
سوچای جسمی
از دیدگاه یوگا جسم انسان اقامتگاه روح اوست و به همین دلیل جایگاهی مقدس به شمار رفته و می‌باید مدام آن را پاکیزه نگاه داشت تا رشد مادی و معنوی امکان‌پذیر گردد. پاکسازی جسمانی در یوگا دربرگیرنده اصول بسیار گسترد‌‌ای است.
سوچای ذهنی
اولین دلیل برای پاکسازی ذهنی همسویی ذهن با بخش معنوی وجود است. ذهن انسان پلی است میان جسم و روح او و اگر روان انسان مانند آینه شود توان آن را خواهد داشت تا بازتاب انرژی غیرمادی روح را در خود دریافت کند.
سوچای روحی
آگاهی گرد و غبار آینه روح را مدام پاک می‌کند و استقرار در آگاهی باعث درخشش این آینه می‌شود. این آگاهی را می‌توان از طریق عبادت به دست آورد. عبادتی که از روی نفس پرستش انجام می‌گیرد عملی است که می‌تواند آینه روح را پاک کند و بخش روحی را همیشه شفاف و درخشان نگاه دارد.
سانتوشا: خرسندی، قناعت یا رضایت‌مندی
رضایت یعنی قانع بودن به آنچه در زندگی هست. رضایت امیال را کم می‌کند. این پذیرش واقعیت‌ها به شخص شادی و تعادل ذهنی می‌دهد. هنگامی که انسان در درون خود احساس رضایت را تجربه می‌کند، فضای ذهنی او مثبت می‌شود، نیروهای بالقوه درونی بارزتر و شکوفاتر می‌شوند.
در ترجمه یوگا سوتراها، سانتوشا را به عنوان بزرگترین شادی تفسیر می‌کنند. این شادی اصیلی است که با لحظات سخت زندگی، بی‌عدالتی، سختی یا بدشانسی متزلزل نمی‌شود. سانتوشا در واقع به معنای پذیرش زندگی همانطور که هست می‌باشد. از آنچه به سوی شما در هر لحظه می‌آید استقبال کنید و بپذیرید.
شما نمی توانید به دنبال رضایت بدوید. این رضایت و خرسندی است که باید شما را پیدا کند. تنها کاری که میتوانید انجام دهید این است که سعی کنید برای آن فضای لازم را فراهم کنید.
اگر ذهن خود را از اینکه مدام بخواهید شرایطتان متفاوت باشد، رها کنید، آسودگی خاطر پیدا می‌کنید. البته به این معنا نیست که نمی‌توانید واقعیت خود را تغییر دهید. اما فقط برای یک لحظه، آیا میتوانید جنگ با واقعیت را رها کنید؟ اگر این کار را کنید، میتوانید واضح‌تر و شفاف‌تر فکر کنید و در ایجاد تفاوت مؤثرتر باشید.
تاپاس: ریاضت، انضباط
تاپاس از کلمه «تاپ» به معنای سوختن و درخشیدن است و همچنین به معنای ریاضت، صبور بودن، داشتن زندگی منظّم، داشتن هدف و اعمال برنامه‌ریزی صحیح و تلاشی مستمر و تحمّل مشکلات بدون اظهار ناراحتی در جهت رسیدن به هدف تاپاس یعنی، قرار دادن خود در یک گونه انضباط و محدودیّت جهت به دست آوردن رفاه معنوی و آگاهی بالاتر است. رعایت تاپاس انعطاف‌پذیری فرد را بهبود می‌بخشد.
تاپاس را به‌عنوان «انضباط شخصی»، «تلاش» یا «آتش درونی» ترجمه کرده‌اند، و یوگا سوتراها نشان می‌دهند که وقتی تاپاس در حال عمل است، گرمایی که تولید می‌کند هم ناخالصی‌ها را می‌سوزاند و هم جرقه‌های الوهیت را در درون ایجاد می‌کند.
تاپاس تمایل به انجام کار است که به معنای ایجاد نظم، اشتیاق و میل شدید به یادگیری است. میتوانید تاپاس را برای هر چیزی که می‌خواهید در زندگی‌تان اتفاق بیفتد بکار ببرید: نواختن ساز، تغییر رژیم غذایی، داشتن نگرش محبت‌آمیز، رضایت یا عدم قضاوت.
یکی از اهداف تاپاس این است که هر کاری را که ناآگاهانه انجام می‌دهید و به آن عادت کرده‌اید متوقف کنید. وقتی از اراده خود برای غلبه بر شرطی شدگی‌ها استفاده می‌کنید، خود را از بسیاری از اعمال ناآگاهانه که باعث رنج می‌شوند رها می‌کنید. بله، نظم و انضباط در واقع راهی به سوی خوشبختی است.
سوآدهیایا: خویشتن‌شناسی، شناخت نقاط قوت و ضعف درخود
خوشبختی طبیعت ماست و آرزوی آن اشتباه نیست. اشکال کار این است که وقتی خوشبختی در درون است، آن را در بیرون جستجو کنیم. برای بهره بردن از چشمه خوشبختی که در درون هر یک از ما نهفته است، سعی کنید سوآدهیایا را به کار بگیرید، هنر نگاه کردن به درون و پرسیدن این سوال که: من کیستم؟
بخشِ اول واژه، یعنی «سوا» به معنای «خویشتن» است. بخشِ دوم، یعنی «دهیایا» مشتق از فعلی با ریشه «دهیای» می‌باشد که معنیِ تعمق کردن، اندیشیدن، یادآوری کردن، یا به خاطر آوردن می‌دهد. این مفهوم که به معنی «مطالعۀ خویش» است، منجر به کشف خود می‌شود.
ایشواراپرانیدهانا: تسلیم و سرسپردگی
ایشـواراپـرانـیـدهانا مرکب از دو جزء است یکی ایشوارا به مـعنی « خدا» و دیگری پرانیدهـانـا به معنی «دل سپاری» و «تسلیم و مجاهدت». سپردن تمام کارها و امور به خدا و به تمامی گردن نهادن به خواست او است. ایشوارپرانیدهانا ذکر و تکرار نام‌های خداوند و پناه بردن به خداوند است. دعا و ستایش خداوند نه تنها احساس حضور او بلکه درک همبستگی و اتحاد با او از درون است.
در یوگا سوتراها آمده است که رهایی - بالاترین خوشبختی - فقط از عشق به خدا، ارتباط با او و تسلیم شدن به او به دست می‌آید.
نیازی نیست که یاما و نیاما را به ترتیب انجام دهید تا در آخر به ایشواراپرانیدهانا برسید، در هر لحظه به جستجو و درک ذات برتر بپردازید.
در انتهای مقاله یاما و نیاما می‌توان گفت که اگر زندگی خود را با اصول ده‌گانه یاما و نیاما هماهنگ کنید آنچه به دست خواهید آورد: صلح، فراوانی، روابط هماهنگ، رضایت، پذیرش خود، عشق و ارتباط معنادار با خود، دیگران و معبود خود می‌باشد. و اینها جوهره خوشبختی محسوب می‌شوند.