یوگا چیست و انواع و مراحل آن چه نقشی در سلامتی دارد؟
در این مقاله از صمدی یوگا، شما با اهمیت و فلسفه یوگا و همچنین انواع و مراحل یوگا و تاثیر آنها در سلامتی کلی آشنا خواهید شد.
یوگا چیست؟
اکثر افراد یوگا را تمرین بدنی تلقی می‌کنند که باعث بهبود انعطاف‌پذیری بدن می‌شود. افرادی که به تمرینات و فعالیت‌های سریع علاقه‌مند هستند، تمرینات یوگا به نظرشان آهسته و نه چندان جالب می‌رسد، اما غافل از اینکه فعالیت‌های سریع ممکن است باعث خستگی، فرسودگی و اختلال در تعادل ذهن و بدن شود.
برخی افراد یوگا را تنها، درمانی جایگزین می‌پندارند که باعث تسکین سردرد، آرتریت، کمردرد، فشار خون بالا، دیابت و سایر بیماری‌ها می‌شود. چنین افرادی برای رفع مشکلات‌شان در کلاس یوگا شرکت می‌کنند و به محض رفع مشکل و بیماری خود تمرینات را متوقف می‌کنند. افراد بسیار کمی از محسنات واقعی یوگا آگاه هستند.
برخی افراد یوگا را شیوه‌ای مذهبی قلمداد می‌کنند. این درست نیست. یوگا با هیچ دین و مذهبی سر و کار ندارد، بلکه در بطن هرچیزی، باعث می‌شود تمرین‌کننده خویشتنِ خویش خود را درک کند، عشق و خدمت فداکارانه را بیاموزد، دردها و مسائل زندگی خود را مدیریت کند و زندگی مسالمت‌آمیزی را در پیش گیرد.
آغاز یوگا از کودکی، نعمت بزرگی برای کودکان است. چراکه باعث می‌شود سیستم بدنی آنها به خوبی کار کند، وضعیت بدنی و توانایی‌های ذهنی آنها بهبود یابد، درست را از نادرست تشخیص دهند، تفکر مثبت و ثبات عاطفی داشته باشند، سیستم ایمنی آنها تقویت و از بیماری در امان بمانند.
یوگا برای همه است. هیچ وقت برای شروع یوگا دیر نیست. حتی پس از رسیدن به سن نود سالگی می‌توان یوگا را شروع کرد.
یوگا هدیه‌ای برای همه سنین و موهبتی برای سالمندان است. نشاط را در دوران سالمندی القا میکند، توانایی انطباق با شرایط در حال تغییر را ایجاد میکند، اعتماد به نفس به بار می‌آورد و زندگی را معنادار میکند.
تنها ضرورت یادگیری یوگا از یک استادِ آگاه و باتجربه است که نیازهای فرد را درک کند، و راهنمایی‌های مناسب و دانش درست را ارائه دهد.
یوگا با قدمت 5 تا 8 هزار ساله، به معنای اتحاد و هارمونی است که در نهایت به وحدت می‌انجامد. اتحادی که در یوگا از آن صحبت می‌شود، از جنس اتحاد و پیوند بین زوج‌ها یا ملت‌ها نیست که براساس تعهدات یا معاهدات صلح ایجاد شده باشد، منظور از اتحاد در یوگا، حقیقت ابدی است.
اتحاد واقعی فقط قابل شناخت است، نمی‌توان آن را ایجاد کرد.
تمرین‌های جسمی و تکنیک‌های ذهنی یوگا برای حفظ هارمونی با خود، جامعه و با طبیعت است.
باورهای اشتباه در مورد یوگا
برخی افراد تصورات نادرستی درمورد یوگا دارند به طوری که یوگا را با دین، مذهب، متافیزیک، جادو و حیله و استفاده از انرژی‌ها برای ذهن‌خوانی یا دست یافتن به یک‌سری قدرت‌های ماورالطبیعه یا ریاضت‌های عجیب و غریب و نامتعارف مرتبط می‌دانند، درحالی که ماهیت واقعی یوگا این‌گونه نیست.
یوگا یک سیستم کامل، یا به بیان بهتر، علم و روش درست زندگی کردن است. یوگا به عنوان روش زندگی می‌تواند صرف‌نظر از سن، جنسیت، حرفه، وضعیت، شرایط، مشکلات و رنج ها به کار گرفته شود. یوگا را می‌توان در هر تلاش انسانی - شخصی، حرفه ای، اجتماعی، خانوادگی و در بطن و جای جای زندگی بکار برد.
اساس یوگا جستجوی شادی است. شادی درست در درون ماست نه در بیرون. جایی که ذهن خاموش و بدون افکار پریشان هست، شمه‌ای از رهایی و سعادت را تجربه می‌کنیم.
همانطور که مجید موقر می‌گوید: «یوگا فلسفه نگهداری و بهداشت جسم و جان است و یوگی آن خردمندی است که به راز بزرگ کامیابی در هر دو سرای پی برده و آداب آن را به کار بسته است.»
انواع یوگا (5 شاخه اصلی)
هاتا یوگا (Hatha yoga)
هاتا یوگا که مسیر فیزیکی یوگا نامیده می‌شود، درواقع شاخه متمایزی نیست بلکه شاخه فیزیکی راجا یوگا می‌باشد. اساسا، هدف آسانا یا وضعیت‌های یوگا، در هاتا یوگا به سادگی توانایی نشستن ثابت با ستون فقرات صاف، و با بدن آرام است.
با شرکت در دوره هاتا یوگا می توانید به هدف اصلی آن که رسیدن به آرامش و سلامتی کامل جسمی و متعاقباً ذهنی و عاطفی است، دست یابید.
راجا یوگا (Raja yoga)
راجا یوگا گاهی اوقات تحت عنوان یوگای کلاسیک نیز نامیده می شود. در این نوع یوگا راه‌هایی وجود دارد که شخص با انجام دادن آنها به کنترل و انضباط ذهن دست می‌یابد. با دوره راجا یوگا می توانید مهارت‌های ذهنی خود را افزایش دهید و میزان دقت، تمرکز، اراده، حافظه و سایر توانایی‌های ذهنی را تقویت کنید.
همانند بخش‌های مختلف یوگا، هدف نهایی راجا یوگا رسیدن به حالتی از آزادی و دستیابی به موکشا می‌باشد.
کارما یوگا (Karma yoga)
کارما یوگا خدمتی فداکارانه است، راهی برای پاکسازی ذهن و محدودیت‌هایی که فراتر از آن می‌رود. هدف از کارما یوگا این است که با خدمت بدون چشم‌داشت و مشاهده اتحاد و یکی بودن، از دلبستگی‌ها و دل‌مشغولی‌ها و نفس رهایی یابیم.
باکتی یوگا (Bhakti yoga)
باکتی یوگا بر عشق، سرسپردگی و دلبستگی به معبود الهی تمرکز دارد. باکتی قلب را نرم میکند و حسادت، نفرت، شهوت، خشم، خودپرستی، غرور و تکبر را از بین می‌برد. شادی، وجد الهی، سعادت، آرامش و معرفت را القا میکند. تمام نگرانی ها و اضطراب ها، ترس‌ها، رنج و مصیبت‌ها به طور کامل از بین می‌روند.
جنانا یوگا (Jnana yoga)
جنانا یوگا، یوگای حکمت و خردورزی است که در آن از طریق تامل و بینش صحیح، رهجو در مسیر اتحاد با یگانه متعادل گام برمی‌دارد. جنانا یوگا، تمرین معنوی در جهت کسب دانش الهی از طریق سوالاتی چون «من کیستم» و «من در میان دیگران چه هستم» است.
مراحل یوگا
دو سبک اصلی یوگا: هاتا یوگا و راجا یوگا می‌باشد که این دو سبک ازهم جدا نیستند. هاتا یوگا درمجموع حالت‌های فیزیکی بدن را به تعادل می رساند و بر تنظیم تنفس و پاکسازی بدن فیزیکی (شات کارماها) تاکید دارد.
در راجا یوگا تمرکز مستقیم روی ذهن و فعایت‌های ذهن می‌باشد. نقطه اوج هاتا یوگا، راجا یوگا است.
هاتا یوگا بیشتر جنبه وضعیت های فیزیکی بدن را داراست و پاکسازی‌های خاصی را شامل می‌شود.
«ها» به معنای خورشید و «تا» به معنای ماه هست؛ هرآنچه که در کائنات و طبیعت هست در بدن ما هم به صورت عناصر موجود هست. «ها» ،خورشید بدن، نیروی فیزیکی ما را نشان می دهد و «تا» ، نیروی ماه، به معنای نیروی روحی ماست. این دو نیرو را ذهن بهم وصل میکند.
پاکسازی بدن و کنترل نفس هدف مستقیم هاتا یوگا است. شات‌کارما یا شش عمل پاکسازی بدن عبارتند از:
دوتی (کنجال، پاکسازی معده)،
باستی (پاکسازی روده بزرگ)،
نتی (پاکسازی مجاری بینی و سینوسها)،
تراتاکا (نگاه کردن به یک شی بدون چشمک)،
نولی (ماساژ روده‌ها با حرکات چرخشی و دورانی شکم)
کاپالبهاتی (پاک کردن ناخالصی‌های جلوی مغز از طریق نوعی پرانایاما).
بدن با تمرین آسانا، پرانایاما، بانداها و مودراها سالم، سبک، قوی می‌شود. پاکسازی بدن و دستیابی به آمادگی جسمانی، روشی برای آماده سازی سالک برای راجا یوگا است. درواقع، هاتا یوگا نردبانی برای صعود به مرحله یا قله راجا یوگا است.
راجایوگا بیشتر روی ذهن و آرامش ذهن و امواج مغز متمرکز هست. راجا یعنی یوگای شاهانه، به این معنا که خیلی ارج تر هست و تمام چیزهای دیگر زیرمجموعه راجا قرار می‌گیرند اما بیشتر به فعالیت‌های مدیتیشن، تمرکزهایی که با تکنیک‌ها به آنها می‌رسیم مثل دارنا و تکنیک‌های ذهنی و روحی مربوط می‌باشد.
راجا یوگا راه شاهان یا راه سلطنتی هم نامیده می شود. اما نه به مفهوم آن سلطنتی که شاهان بخاطر قدرت به آن تکیه می‌کنند، بلکه سلطنت و شاهی در رابطه با خود ما، به این معنی که ما ارباب و صاحب ذهن خود هستیم. قبل از آن، ذهن بر ما فرمانروایی میکند.
راجا یوگا راهی است که هر مربی قادر به انتقال آن نیست. حتما نیاز به یک استاد بیدار، حاذق و تجربه دیده دارد؛ کسی که نیروی کندالینی او در اثر یوگا بیدار شده و او قادر هست برق یوگا را انتقال دهد. انتقال برق یوگا در صلاحیت یک پرتوبخش می‌باشد.
آشتانگا یوگا (یوگای هشتگانه پاتانجالی)
یوگا از نظر پاتانجلی تحت عنوان آشتانگا یوگا یا یوگای هشتگانه می‌باشد که شامل؛ یاما، نیاما، آسانا، پرانایاما، پراتیاهارا، دهارنا، دیانا، سامادهی هست.
یوگا صرفا یک‌سری وضعیت‌های کششی و فیزیکی نیست، بلکه فراتر از آن روش درست زندگی کردن است. یاما و نیاما تحت عنوان ده دستورالعمل برای داشتن زندگی سالم‌تر و شادتر در زندگی فردی و اجتماعی است.
این دستورالعمل‌ها برای ما فرصتی فراهم می‌کنند تا با ذهنی باز و منطقی در موردشان فکر و تعمق کنیم چراکه یوگا پذیرش قوانین تحمیلی بیرون از ما نیست بلکه به معنای یافتن حقیقت درون خود ما و ایجاد ارتباط با آن حقیقت ناب است.
یاما و نیاما
یاما و نیاما انضباط‌های شخصی و پرهیزات هست و موقعیت‌های اجتماعی که یک یوگی در زندگی روزانه‌اش لحاظ میکند
آسانا
آسانا کشش‌های بدن را به همراه دارد و این کشش‌ها در تعادل بدن و تمام وضعیت‌های غدد درون ریز و تمام حالت‌های فیزیکی و شیمیایی بدن بسیار تاثیر گذار هستند.
پرانایاما
پرانایاما که کار روی نفس‌ها و متعادل کردن ایدا و پینگالا، نیروی ماه و خورشید، می‌باشد.
پراتیاهارا
پراتیاهارا یا پراتی‌هارا یعنی قطع حواس پنجگانه از دنیای ملموسات و محسوسات.
دهارنا
دهارنا یا دارنا یعنی تمرکز، متمرکز شدن در یک چیز خاص.
دیانا
دیانا زمانی است که تمرکز (دارنا) ادامه پیدا میکند و به مدیتیشن، یعنی دیانا می‌رسد.
سامادهی
سامادهی یا سامادی به معنی وحدت و اتحاد کامل و آگاهی ناب و خالصی است.
سلامتی چیست و نقش یوگا در سلامت کلی چیست؟
سلامتی کامل، شرایطی است که تمام قوای انسان با حساسیت کامل عمل کنند. سلامت کامل شامل سلامت جسمی، ذهنی، عاطفی و روحی است.
آساناهای یوگا حالت‌های کشش، پیچ، انقباض و رهایی را با هم درمی‌آمیزد. زندگی همیشه به دنبال بازگرداندن تعادل است و حالت ایده‌آل آن است که در آن نیروی ایستا و قدرت پویا با هم در هارمونی باشند. اولین گام هماهنگی، پاکی و تقویت جسم و ذهن است.
یوگا علم تجربی است. مهمترین نقش یوگا در سلامتی این است که شرایط جسمی و روحی ما را متعادل میکند. روند پیری که عمدتاً در اثر مسمومیت‌هایی که به خود تحمیل می‌کنیم ایجاد می‌شود، می‌تواند با تمرین یوگا کند شود.
با پاکسازی و به تعادل رساندن بدن، می‌توانیم روند کاتابولیک زوال سلول‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهیم. برای بهره‌مندی بیشتر از فواید یوگا باید آساناها، پرانایاما و مدیتیشن را در کنارهم داشته باشیم.
در سطح فیزیکی، به هر سلول بدن کمک میکند تا خود را احیا کند. هضم را تسهیل می کند، گردش خون و کیفیت خون را بهبود می‌بخشد.
در سطح ذهنی، باعث آرامش و تمرکز ذهنی می‌شود. و ابزار کارآمدی برای پایان دادن به اعتیاد و سایر عادات بد می‌باشد.
در سطح عاطفی، با تقویت استدلال آگاهانه، واکنش‌هایی که به شرایط محیطی و موقعیت‌ها و افراد داده می‌شود را می‌توان کنترل کرد.
هماهنگی عملکرد سیستم عصبی و غدد درون ریز، منجر به کنترل و ریشه کنی نهایی انحرافات روانی‌می شود.
یوگا و شیوه های پاکسازی آن برای اختلالات مختلف بسیار موثر است. از میان بی‌شمار فواید یوگا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تعادل و انعطاف‌پذیری بهتر
افزایش قدرت و استقامت
کاهش نشانه‌های افسردگی
بهبود وضعیت خواب
افزایش ایمنی بدن
بهبود جریان خون
عملکرد بهتر گوارشی
کارما چیست؟
کارما نه‌تنها به معنی عمل بلکه به معنای نتایج اعمال نیز هست. پیامد عمل حقیقتا چیز جدایی از خود عمل نیست. بلکه بخشی از خود عمل است و قابل جداسازی از آن نیست.
نفس کشیدن، فکر کردن، صحبت کردن، دیدن، شنیدن، خوردن و غیره همگی کارما هستند. فکر، کارمای ذهنی است. کارما، جمع کلی اعمالتان می‌باشد.
هر عملی، هر فکری که اثری داشته باشد، کارما نامیده می‌شود. قانون کارما قانون علیت را معنا می‌دهد. هرجای که علتی باشد، بایستی اثری تولید شود. دانه دلیلی بر درخت است که اثر آن است.
انسان به اشیا همچون صندلی، درخت و غیره آگاه است. غم و شادی را احساس میکند. بر انجام یا عدم انجام کاری اراده میکند. در پشت هر عملی، میل و فکری نهفته است. میل به چیزی در ذهن شکل می‌گیرد. سپس فکر می‌کنید که چطور آن را به دست آورید و برای داشتن آن تلاش می‌کنید.
میل و فکر و عمل همیشه در کنار هم هستند. آنها سه رشته‌ای هستند که همانگونه که بوده‌اند، طناب کارما را پیچ داده‌اند.
اگر عمل بدی انجام دهید، شما در نتیجه آن رنج خواهید کشید. اگر عمل خوبی انجام دهید، شادی‌اش به شما خواهد رسید. هیچ قدرتی بر روی زمین وجود ندارد که بتواند جلوی ثمره‌دهی میوه‌های اعمالتان را بگیرد.
هر فکری هر عملی همانطور که بوده در مقباس عدالت ابدی و الهی وزنی دارد، نمی‌توان جلوی انجام قانون کارما را گرفت.
هیچ چیزی در این دنیا به طور تصادفی، شانسی و بی هیچ نظمی اتفاق نمی‌افتد. ارتباط روشن و قطعی بین آنچه هم‌اکنون انجام می‌دهید و آنچه در آینده برای شما اتفاق خواهد افتاد وجود دارد.
اگر بذر برنج بکارید نمی‌توانید انتظار برداشت گندم داشته باشید. هر بذری، گیاه همان بذر را تولید میکند.
به همین ترتیب، اگر بذر عمل شیطانی را بکارید، شما درد و رنج را درو می‌کنید. اگر بذر عملی پرهیزکارانه و بافضیلت را بکارید، شادی و لذت را برداشت می‌کنید. این قانون کارما است.
اعمالتان مسئول شرایط کنونی شماست. اعمال حاضرتان، آینده تان را شکل می‌دهد. هیچ بی‌نظمی و آشوبی در کار نیست. شما با اعمال خوب، خوب می‌شوید و با اعمال بدتان، بد می‌شوید.
خلاصه
یوگا چیست و انواع آن: یوگا یعنی وحدت و به هارمونی جسم، ذهن و روح می رسد. انواع یوگا در سطح فیزیکی، باعث سلامتی، تندرستی جسم و در سطح ذهنی، باعث آرامش ذهن می‌شود.