دیانا (Dhyana) در یوگا: مفهوم، اهمیت مدیتیشن و نحوه انجام آن
دیانا یکی از مفاهیم عمیق و اساسی در فلسفۀ یوگا است که تمرکز اصلی آن بر مدیتیشن و رسیدن به آرامش و سکوت ذهن می‌باشد. دیانا هفتمین مرحله از مراحل آشتانگا یوگا است و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی دارد. این مقاله از صمدی یوگا با عنوان دیانا (Dhyana) در یوگا به بررسی جامع مفهوم دیانا، جایگاه آن در یوگا، و اهمیت و نحوه مدیتیشن می‌پردازد.
دیانا چیست؟
دیانا (Dhyana) به معنای تمرکز و توجه عمیق و مداوم بر یک موضوع یا شیء خاص است که به مرور زمان به مدیتیشن عمیق تبدیل می‌شود. در دیانا، ذهن به طور کامل بر روی یک نقطه یا موضوع متمرکز می‌شود و افکار مزاحم به حداقل می‌رسند. دیانا فراتر از مراحل ابتدایی تمرکز است و به مرحله‌ای می‌رسد که در آن تمرین‌کننده به تجربه‌ی وحدت و هم‌سو شدن با موضوع مدیتیشن دست پیدا می‌کند.
در فلسفه یوگا، دیانا که در شاخه راجا یوگا یا یوگای کلاسیک قرار دارد به عنوان پلی بین مرحله ششم (دهارانا) که تمرکز ابتدایی را پوشش می‌دهد و مرحله هشتم (سامادهی) که اوج تجربه‌ی معنوی است، عمل می‌کند. در این مرحله، فرد از تمایزات ذهنی و حواس خود فراتر رفته و به حالت ذهنی یکپارچه‌ای دست می‌یابد.
دیانا در هشت مرحله یوگا (آشتانگا یوگا)
آشتانگا یوگا شامل هشت مرحله یا شاخه است که دیانا به عنوان هفتمین مرحله در این سلسله‌مراتب قرار دارد. این مراحل عبارتند از:
1. یاما :(Yama) اصول اخلاقی و انضباط اجتماعی.
2. نیاما:(Niyama) انضباط شخصی و رعایت اصول فردی.
3. آسانا:(Asana) تمرینات بدنی و وضعیات مختلف یوگا.
4. پرانایاما:(Pranayama) کنترل تنفس و انرژی‌های حیاتی.
5. پراتیاهارا: (Pratyahara) پس‌کشیدن حواس از دنیای بیرون.
6. دهارانا:(Dharana) تمرکز ذهن بر یک نقطه.
7. دیانا:(Dhyana) مدیتیشن.
8. سامادهی:(Samadhi) وحدت کامل و اتحاد.
در این مراحل یوگا، دیانا به تمرین‌کنندگان کمک می‌کند تا از تمرکز ابتدایی عبور کرده و به مدیتیشن عمیق‌تر برسند. این مرحله، برای رسیدن به سامادهی، ضروری است، زیرا بدون مدیتیشن، امکان تجربه‌ی اتحاد کامل وجود ندارد.
چرا باید مدیتیشن کنیم؟
افراد به دلایل مختلفی به مدیتیشن سوق پیدا می‌کنند که بارزترین آنها رهایی از استرس، آرامش ذهن، آرامش، افزایش انرژی و بهبودی است. برخی افراد در تلاش برای حل مشکلات خود مدیتیشن می‌کنند. برخی دیگر حتی ممکن است برای فرار از زندگی و واقعیت، مراقبه کنند. برای بسیاری از افراد درک مدیتیشن دشوار است و بسیاری پس از کمی تلاش مراقبه را رها می‌کنند، اما هیچ چیز در زندگی به راحتی به دست نمی‌آید. ابتدا باید نیت و قصدی صادقانه برای شناخت خود و شناخت خدا داشته باشیم. و بعد باید با تلاش آگاهانه در تمرین خود ممارست کنیم تا ثمرات مراقبه را که آرامش و شادی درونی، انرژی الهی و آرامش عمیق است تجربه کنیم.
مراقبه مطمئناً به رفاه جسمی، ذهنی و عاطفی ما کمک می‌کند، اما هدف واقعی مدیتیشن فراتر رفتن از محدودیت‌های ذهن محدود و رهایی از امواج فکری آن (vrittis) است. به عبارت دیگر، این شامل آرام کردن حرکات ذهن، رساندن آن به حالت سکوت بدون مزاحمت، برای درک و بیان آن آگاهی ناب است که بازتاب خدا در درون ماست.
هنگامی که امواج فکری تحت کنترل قرار می‌گیرند و ذهن ساکت می‌شود، آنگاه می‌توانیم حالات بالاتر آگاهی را تجربه کنیم.. در این حالت آگاهی بالا، فرد از ذهن، عقل و حس نفسی فراتر می‌رود تا ماهیت واقعی خود را که سات-چیت-آناندا (سعادت همیشه موجود، همیشه آگاه، همیشه در سرور) است، تجربه کند.
شناخت و پی بردن به ماهیت واقعی خود با حواس و عقل محدود غیرممکن است. ذهن انسان که توسط افکار، ایده‌ها، خواسته‌ها، خاطرات و تخیل شکل می‌گیرد، متناهی است و نمی‌تواند واقعیت نامتناهی را درک کند. ذهن به عنوان نیروی لطیف ماده، دنیای تجربیات و روابط خود را با اشیا مطابق میل خود ایجاد می‌کند.
از طریق میل، دلبستگی، احساس نفسانی، ناآگاهی و یکی دانستن نادرست خود با ذهن، بدن و حواس، رنج، درد و ناراحتی را تجربه می‌کنیم. از طریق تشخیص نادرست و فراموشی ماهیت واقعی خود به عنوان موجود الهی، ما آگاهی از خود، منبع شادی درونی، آرامش درونی و شعف درونی را از دست می‌دهیم.
ما به عنوان موجودات الهی که به مثابه و تصویر خدا ساخته شده، دارای ظرفیت ذاتی برای بیداری کامل و درک سعادت-آگاهی ناب روح و رابطه آگاهانه خود با لایتنهاهی هستیم. مدیتیشن ما را بیدار می‌کند تا ماهیت معنوی واقعی خود را اینجا و اکنون بشناسیم و درک کنیم. ما از طریق مدیتیشن متوجه می‌شویم که بدن فیزیکی، ذهن، عقل، ایگو یا حواس نیستیم.
ما متوجه می‌شویم که بهشت در درون است، و مکانی نیست که پس از مرگ به آن می‌رویم، بلکه آگاهی از خداست که می‌توان آن را در اینجا و اکنون در این لحظه درک و تجربه کرد. مراقبه ما را به این درک می‌رساند که خدا بالاتر و فراتر از تصور ذهن محدود است، هیچ چیز خارج از او وجود ندارد، ما در او زندگی می‌کنیم و وجود داریم، و هیچ چیز در این دنیای محدود نمی‌تواند امنیت درونی، قدرت درونی، آرامش درونی، شادی درونی، عشق، شعف، آزادی، رضایت کامل و تحقق پایداری که در اوست را به ما بدهد.
مراقبه و مدیتیشن راهی مستقیم برای دانستن و درک این موضوع است که ما با پروردگار لایتنهاهی یکی هستیم.
چگونه مدیتیشن کنیم؟
باید توجه داشته باشیم که روش‌های مدیتیشن و انجام آن از روی کتاب‌ها یا پکیج‌های آماده امکان‌پذیر نیست. مدیتیشن عملی نیست که بخواهیم با تلاش ذهنی به آن دست یابیم، بلکه حضوری است که درک و زندگی می‌شود. مدیتیشن داشتن فیگور و ژست خاص و یا چشم بستن و فکر کردن به یک موضوع یا آرزوهای شخصی نیست. برای داشتن تجربه مدیتیشن، بایستی تکنیک مدیتیشن را از یک استاد حاذق راجا یوگا گرفته و زیر نظر مربی و استاد در دوره راجا یوگا کار کرد و نظم و ممارست را رعایت کنیم.
نتیجه‌گیری
در انتهای مقاله دیانا (Dhyana) در یوگا باید گفت که دیانا به عنوان یکی از مراحل اساسی یوگا، نقش مهمی در دستیابی به آرامش ذهنی و جسمی دارد. انجام منظم مدیتیشن دیانا نه تنها به آرامش و سکوت ذهن و کاهش استرس کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تجربۀ زندگی‌ای آگاهانه‌تر و آرام‌تر منجر شود.